H'Bình - Người quyết gây dựng nghề dệt thổ cẩm truyền thống

Sinh ra trong gia đình có mẹ là nghệ nhân, năm 12 tuổi, H’Bình, sinh năm 1987, người dân tộc Mạ, trú tại bon N'Jriêng, xã Đắk Nia (Gia Nghĩa) được mẹ truyền dạy nghề dệt thổ cẩm.  Gần 20 năm gắn bó với khung dệt, H’Bình đã được mẹ và những người già trong bon làng truyền dạy cảm hứng, kỹ thuật dệt tinh xảo nhất.

H'Bình tỉ mẫn bên khung cửi

Những năm gần đây, cơ chế thị trường đang đặt H’Bình vào một "sân chơi", môi trường mới đó là tìm thị trường, đầu ra cho sản phẩm chứ không chỉ dệt ra những chiếc áo, tấm mên chờ người đến mua như các bà, các chị ngày xưa. Chị cũng là người mang những sản phẩm dệt truyền thống ra khỏi phạm vi bon làng, vượt ra khỏi địa bàn tỉnh để tìm đầu ra cho sản phẩm.

Tuy nhiên, mới đây, với cương vị là tổ trưởng tổ hợp tác nghề dệt thổ cẩm truyền thống xã Đắk Nia, H’Bình mang chiếc mên dệt tỉ mẫn gần cả tháng cho một người bạn hàng đến từ Indonesia xem. Nhìn đường nét, hoa văn và cách tạo ra sản phẩm, vị khách "ưng cái bụng lắm" nhưng khi chạm tay vào tấm dệt lại lắc đầu, không đặt hàng. Nguyên nhân không đặt hàng được vị khách này chia sẻ là do nguyên liệu dệt từ sợi len công nghiệp.  

H'Bình chia sẻ, đây không phải là lần đầu tiên khách hàng muốn được sở hữu một sản phẩm truyền thống 100%. Tôi cũng đã trăn trở và đang bắt tay đi tìm lại cách thức để tạo ra sản phẩm truyền thống theo cách của người già xưa. Thế nhưng H'Bình và những nghệ nhân trong các bon làng những năm gần đây thường sử dụng nguyên liệu là sợi len công nghiệp để dệt thổ cẩm nên dần quên đi cách se chỉ, tạo len theo lối truyền thống.

Việc tạo ra các màu nhuộm từ các cây rừng theo cách truyền thống cũng không còn được sử dụng. Không sử dụng trong thời gian dài, dụng cụ mất dần, người già quên cách làm, người trẻ không biết làm. Cây rừng dùng để nhuộm màu cũng không ai biết đến vì ít sử dụng, hơn nữa cũng vì cây rừng ngày càng hiếm dần.

Trước thực tế đó, H’Bình đã đi tìm những nghệ nhân có nhiều thâm niên, kinh nghiệm trong nghề dệt ở trong bon làng và cả những bon làng khác trong tỉnh để hỏi về cách quay sợi, nhuộm màu truyền thống. Khó khăn của H’Bình là ít người còn nhớ, người nhớ thì không biết cách làm. Nhưng H’Bình vẫn tự mày mò và tìm cách thử nghiệm các cách người già chỉ cho cách quay sợi từ tơ tằm, tạo ra các màu từ vỏ cây rừng.

Ngoài những lúc ngồi dệt, khoảng thời gian nghỉ ngơi hay vào ban đêm, H’Bình dành để thử nghiệm và tìm cách tạo ra sợi len theo cách truyền thống. Niềm vui đã đến với H’Bình, khi đã biết cách quay sợi tơ tằm và tạo ra được 4 màu nhuộm từ các loại cây rừng tự nhiên.

Hiện nay, H'Bình đang tiếp tục dệt thổ cẩm theo đơn đặt hàng và yêu cầu của khách hàng bằng sợi len công nghiệp, đồng thời từng bước hoàn thiện cách tạo ra sản phẩm dệt truyền thống bắt đầu từ khâu làm sợi, nhuộm màu, dệt để từng bước đưa sản phẩm dệt về với truyền thống đúng nghĩa.