Chuẩn bị kỹ lưỡng cho cuộc điều tra dân tộc thiểu số năm 2019

Ông Nguyễn Văn Tỉnh

PV: Ông có thể cho biết mục đích, ý nghĩa của cuộc điều tra DTTS năm 2019?

Ông Nguyễn Văn Tỉnh: Đây là lần thứ 2, cuộc điều tra DTTS được triển khai trong cả nước, kể từ sau năm 2015. Điều tra lần này với mục đích là thu thập các thông tin về dân số, thu nhập, điều kiện nhà ở của các hộ DTTS và các điều kiện kinh tế, xã hội. Trong đó, cuộc điều tra sẽ đi sâu vào những nội dung cốt yếu như: Tình trạng hôn nhân, tảo hôn, hôn nhân cận huyết; việc tiếp cận các dịch vụ cơ bản về y tế, giáo dục, chăm sóc sức khỏe, điều kiện sinh hoạt…

Kết quả điều tra sẽ làm tiền đề cho việc biên soạn các chỉ tiêu thống kê thuộc Hệ thống chỉ tiêu thống kê Quốc gia nói chung và Hệ thống chỉ tiêu thống kê về công tác dân tộc nói riêng. Cuộc điều tra cũng không nằm ngoài mục đích phục vụ cho việc xây dựng và hoạch định chính sách phát triển kinh tế, xã hội cho các vùng DTTS trong các giai đoạn tới. Ngoài ra, các số liệu thu thập được sẽ làm cơ sở để cập nhật hệ thống thông tin, dữ liệu thống kê về DTTS tại Việt Nam…

Đối với địa phương, kết quả cuộc điều tra lần này sẽ là cơ hội để nắm lại thực trạng kinh tế - xã hội của đồng bào DTTS. Từ đó, xây dựng dự thảo báo cáo chính trị và nghị quyết đại hội đảng bộ các cấp nhiệm kỳ 2020 - 2025 bảo đảm chính xác, thuyết phục và có tính khả thi cao.

Vì vậy, công tác thu thập thông tin, xử lý số liệu và lưu giữ phải được thực hiện nghiêm túc, đầy đủ, chính xác. Đặc biệt, thông tin cá nhân sau thu thập từ các đối tượng phải được bảo mật theo quy định.

PV: Với tầm quan trọng như vậy thì công tác chuẩn bị cho cuộc điều tra hiện đã được ngành Thống kê triển khai thế nào, thưa ông?

Ông Nguyễn Văn Tỉnh: Theo thống kê, tính đến ngày 1/4/2019, Đắk Nông có 40 dân tộc; trong đó, có 25 dân tộc dưới 100 người; 10 dân tộc dưới 10 người và 3 dân tộc chỉ có 1 người (gồm dân tộc Si La, La Chí và Lào). Theo Quyết định số 582/QĐ-TTg, ngày 28/4/2017 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt danh sách thôn đặc biệt khó khăn, xã khu vực III, II, I thuộc vùng DTTS và miền núi, giai đoạn 2016-2020, Đắk Nông có 71 xã, phường, thị trấn có đối tượng thuộc nhóm này.

Đến nay, tiến độ chuẩn bị cho cuộc điều tra đã được diễn ra theo đúng kế hoạch. Trong đó, phương án điều tra đã được xây dựng khá chi tiết. Việc xây dựng các phiếu hỏi, thiết kế mẫu, cập nhật bảng kê hộ… được ngành Thống kê hoàn thiện trước tháng 9/2019. Về công tác tập huấn, sau khi Trung ương triển khai, cấp tỉnh đã về phổ biến lại cho Chi cục Thống kê và phòng dân tộc các huyện, thị xã. Từ ngày 23/9 đến chậm nhất là 27/9/2019, các huyện cũng sẽ hoàn thành việc tuyển chọn và phổ biến thông tin, nghiệp vụ tới các tổ trưởng và điều tra viên tại địa bàn. Từ ngày 27-30/9/2019, các điều tra viên sẽ rà soát lại dữ liệu lần cuối.

PV: Ông có thể nói rõ hơn về phương án và cách thức điều tra DTTS lần này?

Ông Nguyễn Văn Tĩnh: Điều tra DTTS là cuộc điều tra chọn mẫu. Do đó, quy mô mẫu được phân bổ bảo đảm mức độ đại diện đến cấp huyện về một số chỉ tiêu nhân khẩu học của các dân tộc nói chung và từng DTTS chủ yếu trong huyện nói riêng. Đối với DTTS có quy mô dưới 10.000 người sẽ tiến hành điều tra toàn bộ tại địa bàn.

Theo kết quả của Tổng điều tra Dân số và Nhà ở năm 2019, Đắk Nông có tổng số nhân khẩu là 622.168 người; trong đó, đồng bào DTTS là 202.306 người, chiếm 32,52%. Do vậy, trong phương án điều tra, toàn tỉnh sẽ tổ chức điều tra tại 309/1.460 địa bàn, chiếm 21,2%. Trong đó sẽ điều tra theo 3 nhóm: Nhóm 1 gồm 106 địa bàn (điều tra toàn bộ số hộ DTTS); nhóm 2 là 104 địa bàn (điều tra mẫu tại 30 hộ DTTS) và nhóm 3 là 99 địa bàn (điều tra mẫu tại 40 hộ DTTS). Theo đó, các hộ mẫu DTTS được chọn hệ thống theo khoảng cách. Số hộ DTTS được chọn mẫu chiếm khoảng 40% tổng số hộ DTTS trên phạm vi cả nước.

Điều tra viên sẽ sử dụng 2 phương pháp điều tra là phỏng vấn trực tiếp và UBND xã tự cung cấp thông tin trên trang thông tin điện tử của điều tra DTTS.

Người dân xã Đắk Plao (Đắk Glong) sử dụng nước giếng khoan phục vụ sinh hoạt hàng ngày

PV: Đây là cuộc điều tra đặc thù, nên các điều tra viên sẽ gặp nhiều khó khăn, nhất là về ngôn ngữ. Vậy, ngành Thống kê đã có những phương án khắc phục cụ thể như thế nào?

Ông Nguyễn Văn Tỉnh: Cuộc điều tra lần này có nhiều thuận lợi hơn so với trước. Trong đó, phần lớn lực lượng điều tra đã có kinh nghiệm từ cuộc tổng điều tra dân số và nhà ở được diễn ra vào tháng 4/2019. Ngoài ra, công nghệ thông tin cũng sẽ được ứng dụng triệt để trong tất cả các công đoạn (sử dụng phiếu điện tử CAPI và phiếu trực tuyến). Đa số những người được tuyển chọn lần này cũng đều là những điều tra viên và tổ trưởng của cuộc tổng điều tra trước đó.

Tuy nhiên, cuộc điều tra cũng sẽ gặp không ít khó khăn do địa bàn rộng, dân cư thưa thớt, địa hình chia cắt. Thời điểm triển khai điều tra lại vào mùa mưa nên việc đi lại sẽ rất bất lợi. Đặc biệt, giữa điều tra viên và đối tượng cung cấp thông tin lại bất đồng về ngôn ngữ và chữ viết. Đây chính là rào cản lớn. Để khắc phục tình trạng này, Ủy ban Dân tộc cũng đã có phương án “mở”. Đó là, ngoài địa bàn DTTS tại chỗ, những địa bàn còn lại sẽ ưu tiên sử dụng một người dẫn đường làm phiên dịch cho các điều tra viên và cán bộ liên hệ địa bàn.

Bên cạnh đó, Tổng cục Thống kê đã biên soạn sổ tay hướng dẫn điều tra, xây dựng đĩa MP3 hỏi - đáp về cuộc điều tra bằng 6 thứ tiếng (Việt, Nùng, Mông, Ê Đê, Khmer, Chăm) để tuyên truyền trên đài truyền thanh xã và Đài Tiếng nói Việt Nam. Đối với các địa phương vùng DTTS và miền núi, Ủy ban Dân tộc đã chỉ đạo biên soạn tài liệu để tuyên truyền bằng các thứ tiếng DTTS khác phù hợp với tình hình thực tế trên địa bàn…

Ngoài ra, Ban Dân tộc tỉnh cũng sẽ phối hợp với Cục Thống kê tổ chức đi giám sát trực tiếp tại 115 địa bàn do điều tra viên phỏng vấn. Với sự hỗ trợ từ nhiều phía, mong rằng, cuộc Điều tra DTTS lần này sẽ diễn ra thành công theo kế hoạch và mang lại kết quả cao nhất.

PV: Trân trọng cảm ơn ông đã tham gia cuộc phỏng vấn!