Tản văn: Cối đá của mẹ

Chiếc cối đá của mẹ vẫn xoay tròn trong những giấc mơ, ngược tháng năm đưa tôi về chốn cũ.

“Ù ù..ù ù...”, cối đá quay đều theo nhịp kéo đẩy qua lại của mẹ, xoay vù như vòng thời gian hai mùa nắng mưa lặng lẽ. Chiếc cối có hai phần gọi là thớt trên và thớt dưới, nối với nhau bởi một lỗ nhỏ, đủ để cây trục (ngõng cối) xuyên qua làm trục quay. Thớt trên được khoét lõm xuống hình chảo, có lỗ đổ gạo vào xay nhuyễn thành bột, gọi là miệng cối. Mặt thớt dưới đục sẵn những đường thẳng ngang dọc đan xen, để gạo bị nghiền nát dễ dàng.

Ảnh tư liệu

Tôi thường phụ mẹ cho từ từ gạo đã ngâm vào miệng cối, bàn tay khum khum sợ chúng sẽ rơi ra ngoài. Tay mẹ đẩy kéo nhịp nhàng, cái cối đá quay đều, quay đều mải miết. Dòng bột trắng đục từ từ chảy xuống vòng rãnh quanh cối, rồi hai bên hòa lại thành một cùng đổ vào thau hứng. Thỉnh thoảng, mẹ đưa tay lau những giọt mồ hôi ướt ròng trên trán, ngoài trời mưa lấm tấm rơi...

Sau này, tôi học được từ việc xay gạo bài học nhẫn nại, tâm thế bình tĩnh trước sóng gió bủa vây. Chiếc cối đá xoay đều xoay đều trong ký ức, mẹ có mỏi tay không mà chưa bao giờ thấy mẹ than mỏi... Hay lòng mẹ chỉ hướng về các con, những ánh mắt rạng ngời khi cầm chiếc bánh nóng hổi, những nụ cười trong trẻo sưởi ấm cả mùa đông.

Cối đá lặng thầm lưu giữ hồn quê thắm đượm nghĩa tình, nhắc nhớ về những tháng ngày thiếu thốn mà ấm áp, bình yên. Tôi lớn lên hòa vào vòng xoay phố thị, cất cái cối đá vào đâu đó trong tiềm thức xa xôi. Tiếng cối đá trầm đục bị thế chỗ bởi bao thanh âm ồn ã của phố phường. Người quê thay tiếng “ù ù” đều đều, nhẫn nại của cối đá, thành tiếng động cơ máy xay “oành oạch” gọn gàng, hối hả. Cái cối đá quên hơi ấm tay người, nằm ngủ quên trong góc bếp lâu ngày đóng bụi.

Chiều nay giữa dòng đời rong ruổi, cơn mưa như phảng phất hương bột gạo ngày ấy và trong tôi lại vọng về tiếng “ù ù..ù ù...” yên bình, thân thương. Đôi khi chỉ một chuỗi âm thanh quen cũ cũng đủ thấy lòng mình êm đềm và thiện lương hơn. Chiếc cối đá ngày xưa được đặt trong kho đồ cũ của mẹ cùng với chiếc đèn dầu lấm tấm muội than, cái chum đất mẻ vành… trở thành một góc trời nhỏ lưu giữ thời gian. Mà mỗi khi được về với mẹ, bất chợt gặp lại những người bạn đã gắn bó cùng tôi qua thơ ấu, lòng tôi lại cồn cào ký ức yên bình. Tôi tự dặn lòng luôn trân quý ngày xưa và cả hiện tại, vì có những thứ sẽ cũ mòn sẽ mất đi cùng với dòng chảy thời gian, để một lúc nào đó lòng không phải luyến tiếc vì đã vô tình quên lãng…