Lễ hội đền Ngự Dội - sự hội tụ sức mạnh cộng đồng

Huyền tích đền Ngự Dội

Đền Ngự Dội được xây dựng vào năm 603 trên cánh bãi La Phiên thời xưa, ngày nay là xã Vĩnh Ninh, huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc.

Rước kiệu đền Ngự Dội

Ngôi đền được lập nên để lưu giữ dấu linh của Đức Thánh Tản Viên trên mảnh đất Vĩnh Ninh, gắn liền với huyền tích hai cô thôn nữ nhờ phép màu của Đức Thánh đã dùng sọt để gánh cỏ mà gánh được nước ở sông Hồng dâng lên để Đức Ngài gột tẩy bụi trường chinh, trước khi ngài về hóa thánh ở trên đỉnh núi Tản. Qua bao nhiêu biến cố thăng trầm của lịch sử, đền Ngự Dội xưa đã từng bị hủy hoại. Vào năm 1989, đền bắt đầu được khởi công tôn tạo lại và được bảo tồn cho đến ngày nay.

Nét đặc sắc của lễ hội

Lễ hội đền Ngự Dội được tổ chức vào các ngày 14, 15 tháng giêng hằng năm. Đặc biệt, vào những năm: Tý, Ngọ, Mão và Dậu, được gọi là những năm đại lễ, các làng sẽ cùng nhau tổ chức một cuộc rước lớn: rước kiệu thánh từ đền Và thuộc xã Trung Hưng sang đền Ngự Dội thuộc xã Vĩnh Ninh. Đây là nghi thức hoành tráng nhất và đặc sắc nhất của lễ hội đền Ngự Dội. Bên cạnh đó còn có các nghi lễ trang trọng và thiêng liêng khác như: cử hành lễ mộc dục, tổ chức rước nước tại sông Hồng, lễ tiến đốn và lế tế, tổ chức tiệc làng Duy Bình…

Lễ rước ngai Thánh Tản Viên

Lễ rước ngai thánh đi trong đêm vào lúc 2 giờ sáng. Từ đền Và, đám rước đi qua cầu Cộng, đi vào thị xã Sơn Tây, ra bến sông sau đó xuống thuyền qua sông Hồng sang địa phận xã Vĩnh Ninh, huyện Vĩnh Tường. Những người chở đò phải ăn mặc quần áo lễ hội và chở những du khách thập phương qua sông đều không được lấy tiền. Khoảng gần chục chiếc thuyền lớn được cột với nhau và trải tre vầu phẳng phiu để ngự kiệu và chở những người hành lễ.

Hàng ngàn người theo thuyền chở ngai Thánh Tản sang sông cùng với các thuyền nan hộ tống. Đoàn rước hò reo, gõ trống, khua chiêng và ca hát làm náo động cả một khúc sông rộng. Tiếng cười nói hân hoan lan tỏa làm nức lòng những người theo hầu Thánh Tản sang sông. Ở bên này bờ, kiệu thánh của đền Ngự Dội đã đợi sẵn cùng với hàng trăm người dân và du khách thập phương náo nức đợi rước thánh về.

Khi chiếc thuyền rước kiệu thánh từ đền Và cập bờ, lá cờ ở đầu kiệu sẽ phất về phía bờ bắc sông Hồng, ấy là lúc cả khúc sông dậy lên tiếng reo hò hân hoan cùng những tiếng bước chân chạy rầm rập; người dự hội ùa ra đón kiệu thánh với tất cả lòng tôn kính và ngưỡng mộ. Mọi người thành kính chiêm bái, ngưỡng vọng, cầu cho mình và gia đình có được một năm mới khỏe mạnh và bình an.

Đoàn rước xếp thành cả một dãy dài với 8 chiếc kiệu, cờ phướn rợp trời, trong không khí tưng bừng và náo nhiệt. Hương trầm ngạt ngào, trống hội âm vang và cùng với tiếng nhạc uyển chuyển khiến cho lễ hội vừa mang tính linh thiêng mà cũng vô cùng gần gũi, đời thường. Khi đoàn rước về đến đền Ngự Dội, cũng là lúc diễn ra lễ khai hội cùng lễ tiến đốn và lế tế, Nhân dân ở 2 bên bờ sông Hồng cùng hòa chung trong không khí linh thiêng của lễ hội, hòa vào những trò chơi dân gian cuốn hút những vị khách hành hương... Cho tới khi lá cờ ở cổng đền phất về phía sông Hồng, đoàn người sẽ lại cùng nhau rước kiệu thánh trở về đền Và nằm ở bên kia sông.

Với những giá trị văn hóa đặc sắc đó, lễ hội đền Ngự Dội đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào tháng 1/2018.