Chính sách

Áp lực giữ rừng, giữ người

Thanh Hằng • 25/4/2022 17:17

Đời sống sinh hoạt thiếu thốn và áp lực giữ rừng giữa thời điểm "hở ra là rừng bị phá" khiến nhiều nhân viên giữ rừng viết đơn xin nghỉ việc. Đây là thực trạng chung tại các đơn vị lâm nghiệp khi mà áp lực gia tăng nhưng thu nhập của người lao động không bảo đảm.

Ăn suối, ngủ rừng

Một ngày cuối tháng 4, chúng tôi có dịp cùng các cán bộ của Trạm quản lý bảo vệ rừng số 4, Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Nam Tây Nguyên đi sâu vào những cánh rừng nằm trên địa bàn xã Quảng Trực (Tuy Đức). Giữa bốn bề rừng núi, thi thoảng lại có một đám rẫy của người dân, với đủ loại cây trồng phát triển xanh tốt.

Anh Phạm Quang Trung, Trạm phó Trạm quản lý bảo vệ rừng số 4 (QLBVR) giải thích: "Đất này họ lấn chiếm gần 20 năm rồi. Trước đây, đồng bào sống trong tận rừng sâu, chính quyền đưa họ ra trung tâm xã để ổn định cuộc sống, con cái đi học và tiếp cận với những dịch vụ thiết yếu. Tuy nhiên, lợi dụng lúc vắng bóng nhân viên QLBVR, họ lại rủ nhau vào xâm lấn, phá rừng để trồng cây công nghiệp".

Nói vừa dứt, chiếc xe máy của anh Trung phải nép vội vào bên đường, nhường lối đi cho chiếc xe máy cày, chở theo 5-6 người lầm lũi tiến vào bên trong  rừng.

Tiếng máy nổ văng vẳng, thi thoảng tắt ngỏm rồi lại vang lên bành bạch. Anh Trung nói: "Xe chết máy vì chạy qua suối. Từ đây vào bên trong phần đất mà họ lấn chiếm, phải đi qua hơn chục con suối. Vào mùa mưa, nước cứ chảy cuồn cuộn, vậy mà họ vẫn lao ầm ầm. Đất họ lấn chiếm để trồng cây công nghiệp nên họ đưa cả nhà vào đó dựng lán ở, tiện việc chăm sóc".

Đi thêm một đoạn, chúng tôi bỏ lại xe máy rồi men theo lối mòn mà người dân tự mở, đi vào nơi còn những gốc cây lớn. Anh Trung mở bản đồ trên điện thoại di động, sử dụng thiết bị chuyên dụng, xác định vị trí chính xác nơi đang dừng chân. Cách đó không xa, một diện tích nhỏ đã được người dân phát dọn cỏ, chuẩn bị xuống giống khi mùa mưa bắt đầu.

"Có khi chúng tôi đi rừng cả tuần, điện thoại mang theo chỉ để xem bản đồ chứ không nghe gọi được. Anh em thay nhau đi tuần tra, mắc võng ngủ lại luôn trong rừng. Hơn 10 năm nay, chúng tôi đã quen với cảnh "ăn suối, ngủ rừng" này rồi !", anh Trung nói dí dỏm trong lúc ngồi nghỉ chân.

Giọng anh Trung bỗng chậm lại khi nhắc về công việc của mình. Đối với anh Trung, giữ rừng không chỉ là công việc nuôi sống anh và gia đình, mà còn mang đến cho anh nhiều kỷ niệm. Đã có lúc, anh phải đánh đổi bằng máu để hoàn thành công việc.

"Ngày 26/4/2012, tôi cùng anh em đi tuần tra, bảo vệ rừng và đụng độ với một nhóm lâm tặc. Một số anh em nhanh chân chạy được ra ngoài để nhờ hỗ trợ, riêng tôi và hai người nữa bị nhóm lâm tặc tấn công. Cả ba người chúng tôi bị đánh đến mức nhập viện, thậm chí có người bị mất một miếng sọ não, đến nay vẫn chưa được ghép mới", anh Trung nhắc lại kỷ niệm, khi vừa tròn 10 năm nằm điều trị tại Bệnh viện Chợ Rẫy (TP. H ồ Chí Minh).

Chuyện giáp mặt với lâm tặc xưa nay không phải là hiếm đối với những người giữ rừng. Vì trách nhiệm, công việc, buộc họ phải chấp nhận mạo hiểm để bảo vệ từng gốc cây, mảnh đất thuộc lâm phần của đơn vị. Chính điều đó đã khiến nhiều người không thể "trụ” được với nghề. Thậm chí, có người phải bỏ việc dù mức lương cao hơn làm nương rẫy hàng ngày.

Sốt rét rừng và trận đòn tâm lý

17 năm gắm bó với công việc giữ rừng, cũng là từng đó thời gian anh Huỳnh Hữu Hiếu, nhân viên Trạm QLBVR số 4 sống trong cảnh "lấy võng làm nhà". Cuộc sống nơi thâm sơn, cùng cốc, ăn bờ, ngủ bụi khiến bề ngoài người đàn ông này già hơn tuổi 50 của mình.

Anh Hiếu kể, gắn bó với Công ty Lâm nghiệp Nam Tây Nguyên khi đơn vị này còn là Lâm trường Quảng Trực. Quản lý, bảo vệ hơn 27.000 ha rừng, trong đó có nhiều điểm nóng về lấn chiếm đất rừng nên có thời gian, anh gần như không thể về nhà.

Đặc biệt, do sống trong môi trường ẩm ướt, nhiều cây cối, muỗi, nên suốt 17 năm qua, anh Hiếu không nhớ nổi mình đã trải qua bao nhiêu trận sốt rét. Chính những lần nằm viện điều trị, cũng là những lần "nghỉ dưỡng" lâu nhất đối với nam nhân viên giữ rừng này.

"Ngày trước, khi đường sá đi lại khó khăn, phải mất cả tuần mới đi ra được trung tâm huyện, bị sốt rét phải nằm điều trị rất lâu. Tuy nhiên, những năm gần đây, khi có nhiều loại thuốc hơn, chỉ nằm điều trị hơn 1 tuần là khỏi. Với dân trong nghề, không còn ai xa lạ với căn bệnh này", giọng anh Hiếu ráo hoảnh, nhắc về căn bệnh từng là nỗi ám ảnh một thời của nghề giữ rừng.

Tuy nhiên, chuyện bệnh tật hành hạ, chuyện giáp mặt lâm tặc có lẽ không đáng sợ bằng những "trận đòn tâm lý" giáng vào nhân viên bảo vệ rừng. Áp lực công việc, nay lại cộng dồn bởi áp lực từ gia đình, đã khiến nhiều người bỏ nghề.

Cầm trên tay xấp đơn xin nghỉ việc của nhân viên, Giám đốc Công ty Lâm nghiệp Nam Tây Nguyên Phạm Hòa Dũng rưng rưng: "Chỉ 3 tháng đầu năm, đã có 5 người xin nghỉ việc. Điểu C.-người nhận mức lương hơn 9 triệu đồng/tháng cũng xin nghỉ vì không chịu được áp lực từ gia đình, dòng họ. Anh ấy đi làm, vợ con ở nhà không ai muốn tiếp xúc, chỉ bởi một lý do đơn giản, Điểu C. là nhân viên QLBVR".

Thấy chúng tôi thắc mắc, ông Dũng lý giải, diện tích mà Công ty Lâm nghiệp Nam Tây Nguyên quản lý, bảo vệ là địa bàn sinh sống của đồng bào M'nông. Trước đây, người dân có tập quán phá rừng, làm nương rẫy, dựng nhà ngay trên đất lâm nghiệp.

“Điểu C. vào công ty làm, rồi cùng anh em trong đơn vị đi vận động, tuyên truyền người dân. Cũng chính vì thế, người dân trong vùng dần xa cách với gia đình Điểu C. Càng về sau, mối quan hệ giữa xóm làng càng rạn nứt, buộc anh phải lựa chọn giữa công việc và gia đình, dòng tộc. Tháng 3 vừa qua, Điểu C. xin nghỉ việc trước sự tiếc nuối của anh em trong đơn vị", ông Dũng nói.

Tìm cách giữ người

Giữa muôn vàn khó khăn, cán bộ quản lý các đơn vị lâm nghiệp cho rằng, không phải họ muốn kêu khó, kể khổ. Chấp nhận công việc, tức là chấp nhận những rủi ro và khó khăn chờ đón phía trước. Tuy nhiên, điều họ mong muốn là có một chính sách để giữ chân người giữ rừng, để nhân viên QLBVR thực sự có thể sống được bằng nghề.

Dẫn chứng cho tình trạng nhân viên ào ào xin nghỉ việc, ông Đỗ Thanh Tâm, Phó Giám đốc Ban Quản lý rừng phòng hộ Thác Mơ cho biết, trong năm qua, đơn vị có 6 người xin nghỉ. Thu nhập hàng tháng chỉ khoảng 4,5 - 6 triệu đồng, trong khi thời gian làm việc gần như 24/24h đã khiến nhiều người chọn cách ra đi.

Theo ông Tâm, hàng năm đơn vị nhận quản lý, bảo vệ hơn 6.700 ha, với số lượng cán bộ quản lý và nhân viên như hiện tại (19 người), trung bình mỗi người sẽ có trách nhiệm với hơn 350 ha.

Diện tích rừng quản lý, bảo vệ rộng, trong khi đó lương và phụ cấp thấp, điều kiện sống thiếu thốn... dẫn đến việc anh em không mặn mà với nghề. Đó là chưa kể chuyện sẽ bị truy cứu trách nhiệm khi để xảy ra tình trạng mất rừng, lấn chiếm đất rừng.

“

"Chúng tôi rất lo lắng khi anh em lần lượt “dứt áo ra đi”. Về phía công ty, công đoàn và anh em đồng nghiệp đã vận động, thuyết phục mọi người ở lại, nhưng vì cuộc sống gia đình, có những người buộc phải bỏ nghề để tìm một công việc mới. Việc này ít nhiều làm dao động tâm lý của những người ở lại”.

Ông Đỗ Thanh Tâm, Phó Giám đốc Ban Quản lý rừng phòng hộ Thác Mơ cho biết.

Tại Công ty Lâm nghiệp Nam Tây Nguyên, từ nhiều năm nay, thu nhập của nhân viên QLBVR luôn là vấn đề nhận được sự quan tâm của lãnh đạo tỉnh Đắk Nông.

Theo ông Phạm Hòa Dũng, để “giữ chân” người lao động, tới đây công ty này sẽ xây dựng một đề án riêng, trả lương theo vị trí việc làm đối với người không đảm nhận chức vụ. Trong đó, người lao động khi mới vào làm việc, sẽ nhận mức lương từ 5- 6 triệu đồng/tháng, sau đó tăng dần theo từng năm.

Thẳng thắn nhìn nhận thực tế, ông Dũng cho rằng, dù thực hiện đề án riêng nhưng đối với mức lương này, cũng khó thu hút được lao động phổ thông, chứ chưa nói đến lao động có trình độ cao.

“Cần có chính sách đặc thù đối với ngành lâm nghiệp, bởi lực lượng nhân viên QLBVR vốn đã mỏng, nay lại tiếp tục nghỉ việc, từ đó tạo thêm áp lực cho những người ở lại. Nếu không sớm bổ sung thêm lực lượng giữ rừng, thì các đơn vị chủ rừng không chỉ đối diện với nguy cơ “chảy máu” rừng mà còn đối diện với thực trạng, anh em tiếp tục xin nghỉ việc”, ông Dũng nói.

Tựu chung, vấn đề cần kíp hiện nay đối với hoạt động của các đơn vị lâm nghiệp đó là nhân lực. Tuy nhiên, để duy trì số lượng hiện tại hoặc thậm chí bổ sung thêm người mới, nguồn lực kinh tế vẫn là điều tiên quyết.

“Năm 2020, UBND tỉnh Đắk Nông đã phê duyệt Phương án quản lý, bảo vệ rừng bền vững với 4 trụ cột chính: quản lý chặt chẽ diện tích rừng hiện có; phát triển trồng rừng và trồng dược liệu dưới tán rừng; khai thác và chế biến lâm sản phụ và phát triển du lịch sinh thái gắn với khai thác rừng bền vững. Khi triển khai phương án này, các đơn vị chủ rừng sẽ có thêm nguồn lực để bảo đảm duy trì hoạt động. Đặc biệt, chất lượng, đời sống của người lao động hy vọng sẽ được cải thiện hơn khi thực hiện phương án”, ông Nguyễn Ngọc Bình, Chủ tịch Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Nam Tây Nguyên thông tin.

Được biết, một trong những biện pháp bảo vệ rừng đã được đề xuất tại Hội thảo "Tăng cường thực thi pháp luật quản lý bảo vệ rừng và lâm sản ở Tây Nguyên" diễn ra vào tháng 8/2019 là xem xét, bổ sung biên chế cho lực lượng kiểm lâm tại các địa phương bảo đảm đủ số lượng, chất lượng. Thế nhưng, sau gần 2 năm, lực lượng giữ rừng tại nhiều địa phương vẫn thiếu. Chưa nói đến chất lượng, trình độ của nhân viên QLBVR, chỉ riêng việc thiếu người giữ rừng khiến tình trạng vi phạm lâm luật tại Đắk Nông ngày càng diễn biến phức tạp.