Nhìn lại 30 năm hình thành và phát triển Kho bạc nhà nước

Nhiệm vụ của mỗi thời kỳ có khác nhau và cũng đôi lần đương đầu với những thử thách, khó khăn, song trong 30 năm qua tất cả các nhiệm vụ chính trị được giao, hệ thống Kho bạc nhà nước đều hoàn thành; những thành tựu mà hệ thống Kho bạc nhà nước đạt được chính là niềm tự hào của toàn thể đội ngũ công chức Kho bạc nhà nước, xứng đáng là những nét son tươi mới trên bảng vàng thành tích của Kho bạc nhà nước.

Đồng chí Phạm Sỹ Danh, nguyên Thứ trưởng Bộ Tài chính phát quà cho các cháu bon Bi Kon, xã Đắk Nia (Gia Nghĩa)

Hoàn cảnh ra đời của hệ thống Kho bạc nhà nước

Từ năm 1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ban hành sắc lệnh số 57/SL ngày 29/5/1946 thành lập Nha Ngân khố Quốc gia trực thuộc Bộ Tài chính. Trong hơn 40 năm hoạt động, có lúc do Bộ Tài chính quản lý, khi thì trực thuộc Ngân hàng Quốc gia Việt Nam với chức năng, nhiệm vụ ở mỗi thời kỳ lịch sử có khác nhau, song Nha Ngân khố Quốc gia - tiền thân của hệ thống Kho bạc nhà nước ngày nay đã hoàn thành xuất sắc sứ mệnh lịch sử của mình.

Kể từ khi tiến hành công cuộc đổi mới của đất nước (1986), theo đó cơ chế quản lý tài chính, ngân sách cũng thay đổi theo để phù hợp với giai đoạn phát triển mới; Hội đồng Bộ trưởng (nay là Chính phủ) đã thành lập hệ thống Kho bạc nhà nước tại Quyết định số 07/HĐBT ngày 04/01/1990 và chính thức đi vào hoạt động kể từ 01/4/1990 sau khi thực hiện thí điểm thành công tại 2 tỉnh Kiên Giang (10/1988) và An Giang (7/1989). Đây là một bước ngoặt lịch sử quan trọng, mở đầu cho một giai đoạn đổi mới và phát triển của ngành Tài chính nói chung và Kho bạc nhà nước nói riêng.

Trong hoàn cảnh lúc mới thành lập, cơ sở vật chất ban đầu vô cùng khó khăn, thiếu thốn mọi bề, tất cả các đơn vị Kho bạc nhà nước phải vất vả ngược xuôi, tìm nơi làm việc, mua sắm trang thiết bị, xây dựng kho tàng, tuyển dụng, đào tạo đội ngũ công chức để có thể kịp triển khai nhiệm vụ giao dịch phục vụ khách hàng từ ngày 01/4/1990. Có thể nói công việc chồng chất, sức người thì có hạn, mục tiêu đã định sẵn, song nhiệm vụ mà Đảng và Nhà nước giao không thể chần chừ, chỉ có ý chí sắt đá và sự đồng lòng, đồng sức của một tập thể lớn mới có thể vượt qua. Tuy nhiên, với bản lĩnh chính trị vững vàng và kinh nghiệm của các đồng chí lãnh đạo Kho bạc nhà nước lúc bấy giờ mà đứng đầu là đồng chí Nguyễn Sinh Hùng - nguyên là Cục trưởng Cục Kho bạc nhà nước (nay nguyên là Chủ tịch Quốc hội) cùng với quyết tâm cao độ của đội ngũ công chức, tất cả các đơn vị Kho bạc nhà nước trên cả nước đồng loạt đi vào hoạt động và phục vụ khách hàng đúng vào ngày 01/4/1990.

Cũng từ ngày đó, trải qua ba thập kỷ hoạt động, cho dù có biết bao những biến thiên, thăng trầm, song hệ thống Kho bạc nhà nước vẫn tiếp tục duy trì, đứng vững và không ngừng phát triển. Những gì mà hệ thống Kho bạc nhà nước đã làm được có thể khẳng định đó là kết quả tất yếu, khách quan, xuất phát từ yêu cầu đổi mới của đất nước; trong đó việc tập trung, phân phối và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực tài chính của Nhà nước nói chung và quỹ ngân sách nhà nước nói riêng có một ý nghĩa đặc biệt quan trọng, góp phần quan trọng đến tốc độ tăng trưởng và phát triển của nền kinh tế. Vì thế, có thể coi hệ thống Kho bạc nhà nước là một trong những công cụ tài chính không thể thiếu, góp phần đắc lực vào thành tích chung của ngành Tài chính trong suốt chặng đường vừa qua.

Thành tựu 30 năm hình thành và phát triển Kho bạc nhà nước

Là cán bộ kho bạc có mặt ngay từ những ngày đầu thành lập cho đến nay, chúng tôi rất đỗi tự hào và vinh dự được chứng kiến sự hình thành và từng bước phát triển đi lên một cách vững chắc, liên tục qua từng giai đoạn: 5 năm, 10 năm, 20 năm và 30 năm. Những thành quả mà hệ thống Kho bạc nhà nước đạt được trong nhiều năm qua đã thực sự tạo dựng niềm tin và nhận được sự tin tưởng của lãnh đạo Đảng, nhà nước và Chính phủ cũng như sự đồng tình, ủng hộ từ các ngành, các cấp và Nhân dân ngày càng lớn, đó chính là nguồn động viên, cổ vũ, khích lệ lớn lao đối với đội ngũ công chức Kho bạc nhà nước trên cả nước.

Trải qua các giai đoạn phát triển, hệ thống Kho bạc nhà nước đã thực sự trưởng thành và hoàn thiện về mọi mặt được minh chứng qua 5 lần Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ ban hành các văn bản pháp quy quy định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Kho bạc nhà nước trực thuộc Bộ Tài chính, cụ thể là: Năm 1995 Chính phủ đã ban hành Nghị định số 25/NĐ-CP thay thế quyết định số 07/HĐBT; năm 2003 Thủ tướng chính phủ ban hành Quyết định 235/2003/QĐ-TTg thay thế Nghị định 25/NĐ-CP; năm 2009 Thủ tướng chính phủ ban hành Quyết định số 108/2009/QĐ-TTg thay thế quyết định 235/2003/QĐ-TTg  và năm 2015 Thủ tướng chính phủ ban hành Quyết định số 26/2015/QĐ-TTg thay thế quyết định 108/2009/QĐ-TTg. Qua mỗi lần chính phủ ban hành các văn bản pháp quy là mỗi lần hệ thống Kho bạc nhà nước được lột xác lớn lên; theo đó chức năng, nhiệm vụ của Kho bạc nhà nước ngày càng mở rộng; vị thế, vai trò của Kho bạc nhà nước ngày một khẳng định; hệ thống Kho bạc nhà nước không ngừng phát triển cả về chiều rộng lẫn chiều sâu, cơ sở vật chất khang trang hơn, trang thiết bị và công nghệ thông tin ngày càng hiện đại; trình độ, năng lực và kinh nghiệm công tác của hàng vạn công chức kho bạc đã được nâng lên đáng kể, đặc biệt là sự tin tưởng, ủng hộ từ Chính phủ, Bộ, Ngành, các địa phương và sự tín nhiệm của Nhân dân và khách hàng giao dịch đối với hệ thống Kho bạc nhà nước ngày càng lớn. Về lĩnh vực chuyên môn, nghiệp vụ của Kho bạc nhà nước cũng phát triển theo từng nấc thang từ đơn giản đến phức tạp, từ thủ công đến tự động hóa được áp dụng trong các lĩnh vực: Kế toán, thanh toán, kiểm soát chi, công nghệ thông tin, dịch vụ công và tổng kế toán nhà nước…, đã làm thay đổi toàn diện hoạt động của Kho bạc nhà nước theo hướng chuyên nghiệp, hiện đại.

Đối với chế độ kế toán nhà nước, đây là nghiệp vụ mang tính tổng hợp, xuyên suốt hoạt động nghiệp vụ Kho bạc nhà nước, chính vì vậy để đáp ứng với sự thay đổi của nền kinh tế, phù hợp với thông lệ quốc tế, Bộ Tài chính đã có 9 lần thay đổi, bổ sung chế độ kế toán ngân sách và hoạt động nghiệp vụ Kho bạc nhà nước mà đỉnh điểm là chế độ kế toán nhà nước áp dụng cho hệ thống thông tin quản lý ngân sách và kho bạc (gọi tắt là chế độ kế toán Tabmis).  Đây là dự án lớn thuộc đề án cải cách tài chính công của Bộ Tài chính và là hệ thống kế toán tiên tiến, đáp ứng tốt với yêu cầu cải cách hành chính theo hướng hiện đại được áp dụng tại Việt Nam. Chế độ kế toán Tabmis được triển khai kéo dài trong 9 năm và đã áp dụng thành công trên phạm vi cả nước từ năm 2012 đến nay, đây là dự án lớn đánh dấu một bước đi táo bạo và vô cùng quan trọng để một lần nữa khẳng định: Hệ thống Kho bạc nhà nước sẵn sàng đảm nhận những nhiệm vụ gian nan nhất, khó khăn nhất; hoạt động của Kho bạc nhà nước ngày càng hiệu quả, đáp ứng với yêu cầu cải cách hành chính và tài chính công của Chính phủ.

Hiện nay, hệ thống Kho bạc nhà nước đã cơ bản hoàn thành các mục tiêu của Chiến lược phát triển Kho bạc nhà nước(tại Quyết định số 138/2007/QĐ-TTg ngày 21/8/2007 của Thủ tướng Chính phủ) theo đó đã làm thay đổi căn bản, toàn diện cả về thể chế, chính sách và tổ chức, bộ máy, nguồn nhân lực, trong đó lấy công nghệ thông tin làm nền tảng mà mục tiêu trước mắt là thực hiện đồng bộ được 3 chức năng chủ yếu, đó là: Quản lý quỹ ngân sách nhà nước và các quỹ tài chính nhà nước; quản lý ngân quỹ và quản lý nợ Chính phủ; tổng kế toán nhà nước.

Đối với công tác kiểm soát chi, đã có bước chuyển lớn bằng việc thực hiện đề án thống nhất đầu mối kiểm soát chi gắn liền với áp dụng chương trình dịch vụ công trực tuyến. Đồng thời triển khai thành công bước đầu đề án Tổng kế toán nhà nước, theo đó đã hoàn thành công tác lập báo cáo tài chính nhà nước trên phạm vi toàn quốc từ cuối năm 2019. Đặc biệt, để thực hiện công tác kiện toàn tổ chức bộ máy theo hướng tin gọn, hiệu lực, hiệu quả theo Nghị quyết số 18-NQ/TW của hội nghị lần thứ 6 Ban chấp hành Trung ương khóa XII; từ năm 2015 đến nay, hệ thống Kho bạc nhà nước đã sắp xếp giảm từ 10 phòng Kho bạc nhà nước cấp tỉnh xuống còn 5 phòng, theo đó giảm được 251 phòng thuộc Kho bạc nhà nước cấp tỉnh, giảm 58 Kho bạc nhà nước cấp huyện; sáp nhập 15 Kho bạc nhà nước thành phố vào Kho bạc nhà nước cấp tỉnh; cắt giảm 48 phòng thuộc Kho bạc nhà nước cấp quận; xóa bỏ gần 2.000 cấp Tổ thuộc Kho bạc nhà nước cấp huyện. Trên cơ sở cắt giảm các phòng thuộc Kho bạc nhà nước cấp tỉnh, cấp quận và các Tổ thuộc Kho bạc nhà nước cấp huyện theo đó đã giảm 620 vị trí lãnh đạo cấp phòng và hơn 2.600 vị trí lãnh đạo cấp Tổ.

Bước vào năm 2020, trong bối cảnh đất nước ổn định về chính trị, nền kinh tế đạt nhiều thành tựu và trên đà phát triển, đời sống Nhân dân ngày một nâng cao, đó là tín hiệu vui, dự báo một giai đoạn phát triển thuận lợi với nhiều thời cơ và vận hội mới; là năm cuối của kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm (2016-2020), đồng thời là năm cả nước ta kỷ niệm 90 năm thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam quang vinh(3/2/1930-3/2/2020), 45 năm thống nhất đất nước (30/4/1975-30/4/2020), theo đó kỷ niệm 75 năm thành lập nước, thành lập ngành Tài chính và kỷ niệm 30 năm hệ thống Kho bạc nhà nước hình thành, ổn định và phát triển.

Cùng đồng hành với thắng lợi của công cuộc đổi mới của đất nước qua 34 năm cũng như những thành tựu đạt được của Ngành Tài chính trong 7 thập niên qua, hệ thống Kho bạc nhà nước kể từ khi thành lập đến nay cho dù đã trải qua nhiều khó khăn, song cũng đã lập nhiều thành tích xuất sắc, góp phần rất quan trọng vào sự lớn mạnh của nền tài chính quốc gia cũng như tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Người xưa từng nói “Tam thập nhi lập”, tuổi 30 là tuổi đến độ chín của một đời người để lập thân, lập nghiệp, xây dựng tương lai. Đối với hệ thống Kho bạc nhà nước thì 30 năm là một quãng thời gian đã đến độ “chín” của tuổi đời, tuổi nghề đối với các thế hệ cán bộ, công chức Kho bạc nhà nước. Chính vì thế, mỗi công chức Kho bạc nhà nước hôm nay lấy đó làm vinh dự, tự hào về sự lớn mạnh của Kho bạc nhà nước trong ngần ấy năm, để chiêm nghiệm về thành quả đạt được, về sự kiên trì, bản lĩnh, quyết tâm chính trị rất cao của các thế hệ lãnh đạo Kho bạc nhà nước qua các thời kỳ để bước tiếp chặng đường tiếp theo.

Với bề dày thành tích và sự cống hiến to lớn qua 30 năm hoạt động, hệ thống Kho bạc nhà nước đã được Nhà nước, Chính phủ, ghi nhận và tặng thưởng nhiều danh hiệu cao quý. Những danh hiệu cao quý này chính là quá trình kết tinh biết bao mồ hôi, công sức của hàng vạn công chức Kho bạc nhà nước trong chặng đường đã qua.

Để ngày 1 tháng 4 hàng năm trở thành ngày kỷ niệm sâu sắc, thực sự có ý nghĩa, là nền tảng vững chắc, hun đúc tinh thần cho công chức Kho bạc nhà nước bước tiếp chặng đường tiếp theo, đòi hỏi mỗi người trong chúng ta không tự mãn, bằng lòng với những thành tựu đã đạt được, mà tiếp tục phấn đấu, quyết tâm giữ vững thành quả của các thế hệ đi trước; đoàn kết một lòng không ngừng cống hiến sức lực, trí tuệ của mình vì sự nghiệp phát triển đi lên của hệ thống Kho bạc nhà nước, xứng đáng với niềm tin yêu mà Đảng, Nhà nước và Nhân dân dành cho.