Tổ hợp tác sản xuất rượu cần Đắk Nia: Nỗ lực tìm thị trường cho rượu cần truyền thống

Khởi đầu thuận lợi

Tháng 8/2018, THT sản xuất rượu cần xã Đắk Nia (Gia Nghĩa) được thành lập, quy tụ 7 thành viên là những người đang sản xuất rượu cần trong bon Ting Wel Đơm, bon Bu Sóp và bon N’Jriêng. Bước đầu, THT tiến hành mua chung ché, gạo nguyên liệu, men cây rừng, sản xuất cùng một công thức.

Hiện nay, THT đang phối hợp với đơn vị chuyên môn, Liên minh HTX tỉnh để xây dựng logo, nhãn hiệu hàng hóa. Các thành viên trong tổ đang nỗ lực nâng cao chất lượng sản phẩm. THT đang đầu tư xây dựng nhà kho, ché, giá trưng bày và bán sản phẩm; đồng thời xúc tiến các hoạt động “chào hàng” ở cửa hàng trưng bày, giới thiệu và bán sản phẩm của HTX, THT của Liên minh HTX tỉnh, các sự kiện trong và ngoài tỉnh.

Bà H’Mai, Tổ trưởng THT rượu cần xã Đắk Nia chia sẻ, rượu cần được làm tại nhà nên vấn đề bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm được đặt lên hàng đầu. Tổ đang gửi mẫu đi kiểm tra chất lượng an toàn vệ sinh thực phẩm. Các thành viên trong tổ đã thống nhất sản xuất cùng một công thức để tạo ra một hương vị đặc trưng, riêng có. THT tập trung hướng đến mục tiêu tạo được nguồn thu nhập cho các thành viên trong tổ, tạo việc làm và bảo tồn  sản phẩm truyền thống của dân tộc.

Tại nhà bà H’Mai có khu vực trưng bày sản phẩm của THT rượu cần xã Đắk Nia sản xuất

Giữ nghề truyền thống

7 thành viên của THT sản xuất rượu cần xã Đắk Nia là những người tâm huyết, gắn bó nhiều năm với nghề sản xuất rượu cần và họ cũng là những người đam mê, trăn trở cho việc bảo tồn, phát huy nghề truyền thống của dân tộc.

Bà H’Mai, người dân tộc Mạ, năm nay 51 tuổi, trú tại bon Ting Wel Đơm được bà ngoại truyền cho “bí kíp” làm rượu cần khi mới lên 14 tuổi. Với bản tính cần cù, thông minh, chịu khó, ham học hỏi, H’Mai nhanh chóng áp dụng những gì được học từ bà ngoại và trở thành người nấu rượu ngon nhất nhì trong bon.

Bà H’Mai chia sẻ: Bí quyết để làm rượu cần ngon phải bắt đầu từ khâu chuẩn bị ché rượu. Ché sau khi được vệ sinh sạch sẽ còn phải tráng qua bằng nước nấu từ lá cây Rdong. Lấy lá vừa nấu nước bỏ vào trong ché và mang phơi nắng, khi nào lá Rdong trong ché khô thì ché đó đã khô và mang đi ủ rượu. Ché khô thì khi ủ rượu sẽ không bị chua, giữ được mùi thơm đặc trưng.

Để có được ché rượu cần ngon không thể thiếu men cây rừng, loại men giúp rượu có màu đẹp, mùi thơm đặc trưng. Sau khi chuẩn bị đầy đủ nguyên liệu, cách làm rượu cần truyền thống là nấu cơm gạo, trộn một ít gạo nếp, cơm chín để nguội, trộn men rừng, vỏ trấu và cho vào ché ủ. Cách làm là vậy nhưng để có được ché rượu ngon thì cần một người có tay nghề cao để đo đúng liều lượng của các loại nguyên liệu, sao cho tất cả vừa đủ.

Theo truyền thống, rất nhiều hộ trong bon làm rượu cần nhưng chỉ để phục vụ các sinh hoạt của gia đình. Ngày xưa người Mạ chỉ sử dụng ché của gia đình mình để làm rượu cần và hầu hết đó là những chiếc ché có giá trị lớn, gắn với những sự kiện của người thân trong gia đình nên không được bán đi. Chính vì thế, để mua rượu cần của người dân làm ra không dễ dàng. Năm 2006, sau khi bon làng tổ chức lễ hội, nhiều người có nhu cầu nhưng không tìm được rượu cần để mua, bà H’Mai đã nảy sinh ý tưởng sản xuất rượu cần để bán.

Thời gian đầu khi làm rượu cần để bán, bà H’Mai phải giao kèo với những người đến mua là chỉ bán rượu, không bán ché. Người mua rượu cần, sau khi uống xong trả lại ché hoặc mang ché của gia đình đến nhà để bà ủ rượu vào trong đó. Việc làm rượu cần để bán của bà H'Mai duy trì như thế nên số lượng hạn chế. Đến nay mỗi năm gia đình bà đã sản xuất hơn 100 ché rượu các loại để đem bán. Tuy thế, khách hàng không còn trong phạm vi bon của bà mà đã dần mở rộng ra bon làng khác, xã khác, tỉnh khác. Lượng khách này khi mua rượu cần là mua luôn cả ché. Vì vậy, để có đủ ché ủ rượu, bà H’Mai đã lặn lội xuống Bình Dương tìm mua ché về sản xuất rượu.

Tương tự, bà H’Grum, ở bon Bu Sóp (Đắk Nia), người có thâm niên trong việc sản xuất rượu cần trong bon cũng đang có nguồn thu phục vụ cuộc sống bằng nghề làm rượu cần. Bà đến với nghề này từ những "đơn hàng" của người thân và dần mở rộng ra các đối tượng khác rồi trở thành địa chỉ cung cấp rượu cần cho bon làng khi có sự kiện. Mỗi năm, bà H’Grum sản xuất khoảng 100 ché rượu cần các loại. Bà H’Grum tâm sự, bà muốn giữ nghề truyền thống của dân tộc. Lâu nay gia đình chỉ bán cho những khách hàng quen là chủ yếu. "Mình mong THT sẽ giúp tăng đầu ra cho rượu cần để có thêm nguồn thu nhập", bà H’Grum bày tỏ mong muốn.