Nhận diện lợi ích nhóm

Lợi ích nhóm tích cực là lợi ích chính đáng, hợp pháp của một nhóm người. Còn lợi ích nhóm tiêu cực là "lợi ích" mà nhóm thu được nhằm vào các "tình huống" hay "phi vụ" nhạy cảm, không lành mạnh, mờ ám, thiếu minh bạch.

Lợi ích nhóm là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến việc hình thành các “nhóm lợi ích”. Lợi ích nhóm và nhóm lợi ích là hai trong một, nó có sự kết hợp cùng mục tiêu, lợi ích, cùng hành động và phân chia lợi ích giữa những người có nhiều tiền với những người có quyền lực trong nhà nước và trong đảng cầm quyền. Điều có thể nhận biết là, những con người của “tổ hợp” lợi ích nhóm thực hành thành thạo triết lý: có tiền chuyển hóa thành có quyền lực và có quyền lực chuyển hóa thành có tiền; người có tiền sẽ có quyền lực và người có quyền lực sẽ có tiền. Họ cùng nhau hành động để có quyền lực và có tiền ngày càng nhiều hơn. Lợi ích nhóm sẽ kéo theo và song hành với tham vọng quyền lực cùng với tham vọng tiền bạc.

Hiện nay tình hình lợi ích nhóm khá nghiêm trọng, tương đối phổ biến, ở nhiều cấp, địa phương và lĩnh vực. Biểu hiện của lợi ích nhóm trong thực tế rất nhiều và đa dạng. Nó có thể len lỏi vào các lĩnh vực quản lý doanh nghiệp nhà nước, quản lý dự án đầu tư, nhất là đầu tư công; trong quản lý ngân sách, thuế, ngân hàng - tín dụng; trong quản lý các nguồn vốn và chương trình đầu tư về xã hội; trong quản lý tài sản, đất đai, bất động sản, tài nguyên khoáng sản, xuất nhập khẩu; trong công tác cán bộ, quản lý biên chế; trong quản lý các loại cấp giấy phép; kể cả trong các vụ án, trong tham mưu về chủ trương, chính sách và trong điều hành v.v…

Lợi ích nhóm cũng chính là một kiểu tham nhũng có tổ chức nghiêm trọng nhất. Lợi ích nhóm làm đất nước bị tổn thất các nguồn lực và giảm hiệu quả đầu tư, bị kìm hãm, mất sức sống, làm cho nền kinh tế sẽ bị khiếm khuyết, dị tật. Trong đó, nó còn tạo kinh tế “ngầm”, thị trường “ảo”, khống chế và loại trừ lẫn nhau để giành độc quyền, làm “ô nhiễm” môi trường phát triển và sự bình đẳng cho doanh nghiệp… Sự chi phối của các nhóm lợi ích, nhất là nguồn lực được phân bổ và sử dụng không vì lợi ích chung của quốc gia, mà chỉ hướng tới lợi ích nhóm; trong đó có việc bố trí đầu tư, sắp xếp dự án và kể cả ban hành chính sách, điều hành xử lý công việc...

Chống lợi ích nhóm là công việc hết sức khó khăn, phức tạp, vì không rõ “chiến tuyến”, nó thường ở trong trạng thái lẫn lộn trắng đen, trong nó có ta và trong ta có nó, vừa là ta lại vừa là nó... Những vụ án lớn đã được xét xử năm 2017, trong đó có những vụ việc và một số cán bộ ở tỉnh ta bị xử lý kỷ luật vừa qua cho thấy rất rõ bóng dáng phức tạp của lợi ích nhóm trong đó. Không thể nào chống lại lợi ích nhóm nếu như chưa nhận thức tầm nguy hiểm của nó. Nhận thức đúng sẽ đưa ra giải pháp đúng, trong đó phải thấy rõ được nguyên nhân, cái gốc của vấn đề. Một trong những giải pháp chống lợi ích nhóm quan trong nhất, đó là phải bảo đảm tính minh bạch, công khai, dân chủ.

Mặt khác, phải có sự nghiêm minh pháp luật, quyết liệt ngăn ngừa, lên án sự tha hóa quyền lực của một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý, làm cho họ không có cơ hội câu kết hình thành nhóm lợi ích tiêu cực. Muốn vậy, cần nâng cao trình độ giáo dục chính trị cho cán bộ và nhân dân. Tăng cường giáo dục chủ nghĩa Mác - Lênin, tiếp tục thực hiện cuộc vận động học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh sâu rộng trong cán bộ, đảng viên, nhân dân; bảo đảm quyền lực thuộc về nhân dân, tạo điều kiện cho nhân dân tố giác những cán bộ thoái hóa, biến chất, sa vào lợi ích nhóm tiêu cực.