Độc đáo những “chiếc áo” cồng chiêng

Bảo vệ tài sản vô giá

Để bảo vệ cho những bộ cồng chiêng được mới, an toàn, các nghệ nhân của làng thường tổ chức đan "áo" cho chúng mỗi năm. Những "chiếc áo" này ngoài tác dụng giữ cho cồng chiêng tránh thất lạc, còn có tác dụng giữ sạch, tránh va chạm làm vỡ, móp méo các bộ cồng chiêng của dân làng. Bên cạnh đó, "chiếc áo" còn là vật trang trí đẹp mắt khi những bộ cồng chiêng được treo trong nhà rông truyền thống.

Công đoạn đan "áo"

Theo thông lệ, cứ xong mùa gặt, đàn ông trong làng đi chặt mây, chặt tre, nứa về đan thành những "chiếc áo" xinh xắn cho những bộ cồng chiêng. Có được "bộ áo" đó, khi làng có lễ hội, đám ma, đám cưới thì các bộ cồng chiêng được di chuyển từ nơi này đến nơi khác gọn gàng, tiện lợi hơn.

Hầu hết đàn ông người Jrai đều biết đan lát nên việc truyền dạy cho thế hệ trẻ cũng thuận tiện hơn. Việc học đan "áo" cho chiêng cũng khá đơn giản vì từ nhỏ đàn ông Jrai đã được cha ông dạy đan lát. Những họa tiết, hoa văn trên "áo" được các nghệ nhân hướng dẫn, chỉ dạy để các thế hệ thực hiện làm sao cho cho bền, đẹp. Các nghệ nhân sẽ đảm nhiệm công đoạn uốn mây thành các khung "áo" rồi đưa cho con, cháu đan như đan gùi.

Thanh niên làng Mít Jep, xã Ia O (Ia Grai, Gia Lai) mặc áo cho cồng, chiêng

Để đan xong một "chiếc áo" mới cho một bộ cồng chiêng mất khoảng 3 ngày. "Chiếc áo" sau khi hoàn thành còn được gắn nơ hai bên quai với màu sắc đặc trưng của vùng đất Tây Nguyên. Những bộ cồng chiêng của làng Mít Jep hằng năm vẫn luôn được "thay áo" mới như một sự cảm ơn vì đã góp phần gìn giữ những chiếc cồng chiêng an toàn.

Giữ gìn nét văn hóa truyền thống

Người Jrai quan niệm cồng chiêng là tài sản quý giá cả về vật chất lẫn tinh thần. Vì vậy, theo các nghệ nhân nơi đây, đan "áo" cho cồng chiêng tức là để bảo vệ tài sản quý giá của địa phương; không để bị thất lạc, mòn, cũ, hư hỏng cồng chiêng.

Mỗi bộ cồng chiêng đầy đủ có khoảng hơn 20 chiếc, trị giá hàng chục triệu đồng nhưng do công tác cất giữ, bảo quản không thống nhất nên nhiều bộ bị thất lạc. Hoặc trong quá trình di chuyển, người dân mang vác làm rơi vỡ khiến âm thanh cồng chiêng bị méo mó. Để duy trì việc đan "áo" cồng chiêng của người Jrai, địa phương vận động bà con trồng một số cụm tre để có nguyên liệu đan "áo" cho cồng chiêng. Công việc đan "áo" cho cồng chiêng cũng đã tạo thêm nguồn thu nhập cho người dân.

Việc người dân làng Mít Jep, xã Ia O thiết kế, đan "áo" giúp bảo quản giữ gìn những bộ cồng chiêng nguyên vẹn, góp phần bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc thiểu số tại Tây Nguyên.